با تشخیص علت ناباروری می‌توان به زوجینی که در انتظار فرزند هستند کمک کرد که تا حد امکان به صورت طبیعی صاحب فرزند شوند. روش های مختلفی نیز برای بررسی خانم و آزمایش اسپرم آقا در حوزه ناباروری وجود دارد که به ترتیب به بررسی آنها می‌پردازیم.
آزمایش اسپرم یا اسپرموگرام
همانطور که می‌دانیم زمانی یک لقاح به بارداری سالم می‌تواند تبدیل شود که علاوه بر تخمک، اسپرم هم از کیفیت خوبی برخوردار باشد. یکی از مهم‌ترین آزمایش‌هایی که در مراحل اول شک به ناباروری زوجین مورد بررسی قرار می‌گیرد آزمایش اسپرم یا اسپرموگرام می‌باشد.
سه عامل اصلی که در آزمایش اسپرم مورد بررسی قرار می‌گیرد:
1- حجم مایع منی
مایع منی نرمال باید ۲-۳ سی سی حجم داشته باشد.
حجم مایع منی در نتایج طبیعی بیش از ۲ میلی لیتر است. کاهش حجم منی بیانگر تعداد اندک اسپرم‌هایی است که می‌توانند تخمک را بارور کنند. افزایش حجم مایع منی به معنای رقیق‌شدن این مایع و اسپرم هاست.
2- تعداد اسپرم
تعداد اسپرم ها در یک آزمایش منی طبیعی باید بین ۲۰ تا بیش از ۲۰۰ میلیون باشد. در صورتی که تعدادشان پایین باشد، بارداری دشوار‌تر می‌شود.
3- ظاهر و شکل اسپرم ها ( مورفولوژی )
اسپرم غیر طبیعی چه در مرد بارور و چه ناباروروجود دارد . دلایل زیادی می‌توانند به عنوان علت مورفولوژی پایین اسپرم در نظر گرفت که افزایش دمای بیضه از مهمترینشان است.
هر اسپرم از سه بخش کلی سر، تنه و دم تشکیل شده است.شکل سر اسپرم بسیار مهم است زیرا بر توانایی‌اش برای حل کردن سطح خارجی تخمک و بارور کردن آن تأثیر می‌گذارد.
تا ۴ درصد شکل اسپرم ها در آزمایش اسپرم باید طبیعی گزارش شود تا مورفولوژی اسپرم را نرمال تلقی کنیم .
البته در اسپرموگرامی که از نظر سایر موارد نرمال هست شکل نرمال حتی یک درصد هم نرمال تلقی میشه.
طبیعی بودن شکل اسپرم ها در نتایج آزمایش بستگی به آزمایشگاه دارد به طور مثال در مراکز ناباروری که روی اسپرم آنالیز دقیق تری انجام میدهند و کوچکترین مشکل در شکل اسپرم را هم لحاظ میکنند، اسپرم با مورفولوژی ۱-۲ درصد را هم می‌توان اسپرم نرمال تلقی کرد، اما اگر مورفولوژی اسپرم زیر این درصدباشدامکان دارد اسپرم ها نارس بوده و توانایی موثر در بارور کردن تخمک را نداشته باشند.
تحرک اسپرم
هنگامی که کمتر از ۳۲ درصد از اسپرم‌ها قابلیت حرکت موثر داشته باشند، تحرک کم آنها یا آستنو آزوسپرمی تشخیص داده می‌شود.
درواقع ۴۰ الی۶۰ میلیون سلول باید از حرکت خوبی جهت باروری تخمک برخوردار باشند.
DFI چیست؟
برای بررسی میزان آسیب واردشده به ژنتیک از تست دی اف آی ( DNA Fragmentation Index ) استفاده می‌کنیم.
تست اسپرموگرام مفیدترین مورد برای تشخیص ناباروری آقایان است و هرچه درصد DFI پایین‌تر باشد اسپرم از سلامت بالاتری برخوردار است.
چرا باید تست DFI را انجام دهیم؟
این تست به ما کمک می‌کند که ناباروری مردان را به ویژه در موارد زیر تشخیص دهیم:
- ناباروری بدون دلیل
- زوج‌هایی با سابقه سقط مکرر
- شکست چندین باره‌ی روش های درمان ناباروری
- سن بالا در مرد
- واریکوسل
- تجزیه و تحلیل غیر طبیعی منی
- مصرف مواد مضر مانند تنباکو، الکل، اشعه و غیره.
دی اف آی در چه کسانی بالاست؟
بطور کلی در مردان با سن بالا، التهاب اندام تناسلی خارجی و واریکوسل، سبک زندگی ناسالم مانند سیگار کشیدن و مصرف الکل و تشعشعات و آلودگی محیطی ایجاد می‌شود.
نکات لازم در هنگام انجام آزمایش اسپرم
زمان انجام تست اسپرموگرام
حتماً توصیه می‌شود که به مدت ۲-۳ روز قبل از آزمایش، تخلیه مایع منی داشته باشید.
اگر آزمایش زودتر از ۳ روز انجام شود باعث اختلال در نتیجه اسپرم از جمله کاهش حجم اسپرم و افت نمونه آزمایش خواهد شد. و هم‌چنین برعکس! اگر بیش از سه روز از انجام آخرین مقاربت جنسی نیز آزمایش دهید، مثلاً ۵-۶ روز بعد، باعث افت در حرکت اسپرم و گزارش نادرست خواهد شد.
آزمایش اسپرم چگونه انجام می‌شود؟
- روش استمنا: که فرد با تحریک خود تا رسیدن به ارگاسم باعث خروج مایع منی می‌شود که شایع‌ترین روش دادن آزمایش اسپرم می‌باشد.
- روش مقاربت: برای بعضی افراد انجام استمنا جهت آزمایش اسپرم بسیار سخت است و تنها راهشان استفاده از کاندوم و مقاربت و خروج مایع منی می‌باشد. در این روش لازم است از کاندوم‌های معمولی مطلقاً استفاده نشود، چرا که به علت اثرات ضد اسپر‌می کاندوم‌ها باعث خراب‌شدن اسپرم می‌شود.
