در گذشته تصور می‌شد تمامی مشکلات مربوط به باروری ناشی از اشکالاتی در سیستم تولید مثلی زنان است. سال‌های زیادی گذشت تا علم توانست ثابت کند نقش مردان و زنان در ناباروری تقریبا به یک اندازه است.
مرد مسئول تشکیل 50 درصد از سلول تخم است پس نیمی از ماده ژنتیکی جنین از پدر گرفته می‌شود. اشکالاتی که در روند تولید اسپرم یا ماده ژنتیکی آن وجود دارند می‌توانند سبب ناباروری مردان شوند. گذشته از آن، سلول نطفه مرد (اسپرم) مسیر پر پیچ و خم و طولانی را از لحظه تشکیل تا زمان رسیدن به تخمک طی می‌کند. هرگونه اشکال در این مسیر نیز میتواند سبب کاهش باروری یا ناباروری با عامل مردانه شود.
با توجه به نقش بسیار مهم عوامل محیطی در میزان باروری مردان اخیرا تاکید زیادی به اصلاح سبک زندگی، کاهش وزن، ورزش، عدم مصرف سیگار و مواد دخانی و الکل و هم‌چنین مصرف غذاهای سالم می‌شود. چرا که همه این موارد روی اسپرم تاثیر گذارند.
علل ناباروری مردان
ناباروری در مردان میتواند ناشی از عدم تولید اسپرم، عدم خروج اسپرم، وجود اشکالاتی در ساختار یا ماده ژنتیکی موجود در اسپرم باشد، که به هرکدام از موارد می‌پردازیم.
1- عدم تولید اسپرم به علت:
- مشکلات هورمونی
- عفونت بیضه ها در کودکی مثل بیماری اوریون که سبب آسیب به هر دو بیضه می شود.
- بیماری‌های ژنتیکی مادرزادی
- درمان‌هایی مثل رادیوتراپی یا شیمی درمانی برای درمان سرطان
- ضربه به بیضه‌ها یا جراحی به هر علتی
- بیضه نزول نیافته
2-عدم خروج اسپرم از بیضه
- به علت مسدود بودن مجرای منی بر
3-وجود اشکالات ساختاری در اسپرم
- مثل مشکل در سر، تنه یا دم اسپرم
4- اشکالاتی در ماده ژنتیکی موجود در اسپرم
ثابت شده است که اساسی‌ترین بخش اسپرم برای باروری تخمک ماده ژنتیکی موجود در سر اسپرم یا همان DNA اسپرم است.
تاثیر ژنتیک اسپرم بر باروری
بسیاری از عوامل آسیب‌زای محیطی از طریق آسیب به DNA اسپرم باعث ناباروری آقایان می‌شوند. مثلا مواد سمی موجود در محیط زندگی یا محل کار (زندگی در مناطق صنعتی، کار در کارخانه‌جات رنگ سازی و مواد شیمیایی، پمپ بنزین ها و کارخانه‌های نساجی و…) یا زندگی یا کار کردن در جاهایی با حرارت بالا (مثل نانوایی یا کارکردن در کنار کوره) نیز می‌توانند سبب آسیب به DNA اسپرم شده و از این طریق باعث ناباروری و یا سقط شوند.
واریکوسل و تاثیرش بر باروری
در بعضی از مردان رگ‌های موجود در بیضه گشاد و واریسی می‌شوند که به این وضعیت واریکوسل گفته می‌شود. واریکوسل به علت تجمع خون سبب افزایش دمای محیط اسپرم شده و این افزایش دما باعث آسیب به اسپرم می‌شود.
با این حال بسیاری از افرادی که واریکوسل دارند ناباروری ندارند و نیاز به اقدامات درمانی و جراحی ندارند. واریکوسل تنها زمانی که باعث‌مشکلاتی در کیفیت اسپرم ها شود میتواند باعث ناباروری شود.
اما درآقایانی که واریکوسل علت ناباروری است ، در بعضی موارد عمل جراحی که در جهت اصلاح واریکوسل انجام می‌شود کمک‌کننده است و وضعیت اسپرم‌ها را بهبود می‌بخشد. اما گاهی عمل جراحی نیز در بهبود ناباروری این مردان فایده‌ای ندارد و باید از طریق روش‌های کمک باروری (مثل IVF یا میکرو اینجکشن) به زوجین کمک کرد.
برسی ژنتیکی ناباروری مردان ( کاریوتایپ کروموزوم‌ها )
در بعضی از مردان بخصوص آنها که تعداد اسپرم‌شان خیلی کم است و شکل اسپرم کاملا ناهنجار است و اسپرم طبیعی ندارند یا خیلی کم دارند، جهش‌های ژنتیکی وجود دارد که سبب بروز این مشکل شده است. در این موارد معمولا کاریوتایپ و مشاوره ژنتیک انجام می‌شود. اگر مشکلی در مرد پیدا شود (یعنی جهش ژنتیکی) از روش IVF همراه با تعیین سلامت جنین PGD (Pre-implantation Genetic Diagnosis) برای کمک به باروری زوج استفاده می‌شود. به این صورت که قبل از انتقال، جنین‌ها از نظر ژنتیکی بررسی می‌شوند تا جنین‌های مشکل‌دار منتقل نشوند!
مشکلاتی در رابطه زناشویی
- تمایل جنسی
- تعداد دفعات نزدیکی
- زمان انزال
- حصول یا عدم دستیابی به نعوظ و انزال
عوامل محیطی تاثیر گذار بر ناباروری مردان
- شغل آقا و محیط کار وی باید در نظر گرفته شود! بعضی از آقایان در محیط بسیار گرم (مانند نانوایی، کوره‌ها) کار می‌کنند و بعضی نیز با مواد سمی سر و کار دارند. (مانند پمپ بنزین، صنایع رنگ سازی، سم سازی و …)
- مصرف مواد اعتیادآوری مانند کوکائین و ماری جوانا، مشروبات الکلی، مصرف تنباکو به صورت‌های مختلف مانند سیگار و قلیان، استرس مداوم و چاقی نیز از جمله عوامل ناباروری در مردان هست که با تغییر سبک زندگی می‌توان اثرات آنها را محدود نمود.
