یکی از راه‌های درمان ناباروری استفاده از روش‌های کمک باروری مثل لقاح ازمایشگاهی یا همان آی وی اف است که معمولا به زوجینی که در این مسیر قرار گرفته‌اند و کاندید انجام آن هستند، پیشنهاد می‌شود. از مهم‌ترین بخش‌های IVF عمل تخمک کشی یا پانکچر است که طی این فرآیند تخمـک را از بدن زن برای لقاح با اسپرم خارج می‌کنند.
پانکچر یا تخمک‌کشی یک روش ساده و اساساً بدون درد است. چون با بی‌هوشی سبک انجام می‌گردد. جهت خارج ساختن تخمک‌های بالغ به منظور لقاح مصنوعی در آزمایشگاه از پانکچر استفاده می‌شود. جهت اطمینان از برداشتن تخمک‌های سالم و کامل، قبل از این عمل تحریک تخمدان توسط داروهای هورمونی لازم می‌باشد.
مراحل پروسه تخمک کشی
1- تحریک تخمدان
در طی هر چرخه طبیعی در یک فرد سالم در سن باروری، گروهی از تخمک‌ها هر ماه شروع به بالغ‌شدن می‌کنند. به طور معمول، تنها یک تخمک به اندازه کافی بالغ می‌شود تا تخمک گذاری کند. تخمک‌های نابالغ باقی‌مانده در آن گروه متلاشی می‌شوند.
در طول چرخه IVF، از داروهای هورمونی تزریقی برای رشد کل گروه تخمک‌های آن چرخه به بلوغ همزمان و کامل و آمادگی برای پانکچر استفاده می‌کنند. به این معنا که به جای داشتن تنها یک تخمک (مانند یک چرخه طبیعی)، تعداد زیادی تخمک در دسترس قرار خواهد گرفت. نوع، دوز و دفعات داروهای تجویز شده بر اساس سابقه پزشکی، سن، میزان ذخیره تخمدان یا AMH (هورمون ضد مولرین) وزن و پاسخ شما به تحریک تخمدان در چرخه‌های قبلی IVF برای شما تنظیم می‌شود.
2- نظارت بر رشد فولیکول‌ها
پاسخ تخمدان‌های شما به داروها با سونوگرافی کنترل می‌شود. سونوگرافی برای بررسی وضعیت تخمدان معمولا بین یک هفته تا ده روز پس از شروع داروهای تزریقی انجام می‌شود. خود تخمک‌ها خیلی کوچک هستند که با سونوگرافی قابل مشاهده نیستند. اما تخمک‌ها در فولیکول‌های خود رشد می‌کنند. فولیکول‌ها کیسه‌های کوچکی در داخل تخمدان شما هستند که هر کدام معمولا حاوی یک تخمک می‌باشند. اندازه و تعداد فولیکول‌های تخمدان در حال رشد را می‌توان با سونوگرافی اندازه‌گیری کرد. اندازه هر فولیکول نشان‌دهنده بلوغ تخمک است. بیشتر فولیکول‌های بزرگتر از 14 میلی‌متر حاوی یک تخمک بالغ هستند. تخمک‌های موجود در فولیکول‌های کمتر از 14 میلی‌متر به احتمال زیاد نابالغ هستند و بارور نمی‌شوند. پس آمادگی پانکچر ندارند!
3- تزریق تریگر یا آمپول آزادسازی
هنگامی که تخمک‌های شما برای بلوغ نهایی آماده می‌شوند، برای نهایی‌کردن بلوغ به دستور پزشک دوز تریگر تجویز می‌شود و دقیقاً 36 ساعت قبل از زمان برنامه‌ریزی شده برای تخمک کشی باید تزریق شود.
4- تخمک کشی
پزشک از سونوگرافی برای هدایت یک سوزن نازک به داخل هر یک از تخمدان‌ها از طریق واژن استفاده می‌نماید. سوزن به یک دستگاه مکنده متصل است که برای بیرون کشیدن تخمک‌های شما از هر فولیکول استفاده می‌شود.
در مرحله تخمک کشی ، تخمک‌های شما در ظرف حاوی محلول مخصوص قرار می‌گیرند. سپس ظرف را در انکوباتور (محیط کنترل‌شده) قرار می‌دهند.
- برای کاهش ناراحتی در طول روش پانکچر از بی‌هوشی خفیف استفاده می‌شود.
اقدامات و مراقبت‌های لازم قبل از تخمک کشی
- تکمیل آزمایشات لازم برای زوجین
- ناشتایی ۸ الی ۱۰ ساعته خانم در روز تخمک کشی
- دو هفته قبل از تخمک کشی در صورت رشد تخمک‌های فراوان در تخمدان رابطه جنسی برقرار نکنید!
- عدم استفاده از مواد آرایشی، عطر، لوسیون بدن یا لاک ناخن در روز تخمک کشی
مراقبت‌های بعد از عمل پانکچر (تخمک‌کشی)
- مصرف مسکن در صورت وجود درد
- مصرف آنتی‌بیوتیک برای کاهش التهاب اندام‌های تناسلی و پیشگیری از عفونت
- عدم نزدیکی و رابطه جنسی تا ۲ هفته بعد از عمل تخمک کشی در صورت وجود تورم و مشکل
- مراجعه به پزشک در صورت بروز درد شدید در نواحی زیر شکم، ورم شکم و یا تهوع شدید
- استفاده از داروی ضد تهوع در صورت بروز تهوع بعد از تخمک کشی
چه زمانی تخمدان‌ها پس از پانکچر به حالت نرمال بر می‌گردند؟
پس از عمل تخمک کشی به خصوص در مواردی که تعداد تخمک‌های برداشت‌شده از تخمدان‌ها زیاد باشد، تخمدان‌ها ورم‌کرده و فرد احساس درد شدید در ناحیه تخمدان دارد.
- این عوارض پس از بروز اولین یا نهایت دومین پریود بعد از عمل تخمک کشی از بین خواهد رفت و تخمدان‌ها به حالت اول برمی‌گردند!
