- ناباروری علل مختلفی می‌تواند داشته باشد که در این بخش می‌خواهیم راجع به تاثیر اختلالات هورمونی بر سلامت باروری زن و مرد صحبت کنیم.
با تغییرات امروزی سبک زندگی و روی‌آوردن به زندگی ماشینی، افزایش مصرف فست فود، سیگار، کم تحرکی و …، افزایش اختلالات هورمونی غیرقابل پیش‌بینی نیست!
هورمون ها در بدن نقش‌های زیادی دارند و کوچک‌ترین تغییر در سیستم هورمونی، باعث اختلالات عدیده‌ای در بدن می‌شود، از جمله ناباروری!
سیستم تولید مثلی و پروسه باروری خانم و آقا تحت تاثیر هورمون‌های ایشان تنظیم می‌شود.
برای این که یک بارداری موفق اتفاق بیافتد، ابتدا لازم است هورمون‌ها برای تخمک‌گذاری ترشح شوند، تخمک آزادشده وارد رحم شود و تحت تاثیر این هورمون‌ها دیواره رحم نیز ضخیم شود. از سوی دیگر، هورمون‌های مردانه نیز برای تولید اسپرم‌ها به میزان کافی و با کیفیت مناسب ترشح می‌شوند و در صورت لقاح این دو، بارداری حاصل می‌شود.
اگر در هر یک از این مراحل اختلالی ایجاد شود، پروسه باروری به مشکل می‌خورد.
اختلالات هورمونی چه علائمی دارند؟
گاهی زوجین پس از اقدام به بارداری و عدم موفقیت، با انجام بررسی‌های لازم ، متوجه اختلال هورمونی در خود می‌شوند.
علائم تغییرات هورمونی در بدن خانم ها
- بی‌نظمی در سیکل‌های پریودی
- خون ریزی یا لکه بینی در فواصل بین پریودها
- کم یا شدید شدن میزان خونریزی پریودی
- رشد موهای زائد در نواحی زیر چانه، صورت، گردن، سینه و پشت
- افزایش وزن غیر طبیعی
ناباروری با علت اختلال هورمونی در آقایان کمتر از خانم‌ها می‌تواند اتفاق بیافتد!
با این حال از علائم اختلال هورمونی در آقایان می‌توان
- اختلال نعوظ
- کاهش تعداد اسپرم‌ها
- کاهش رشد موهای بدن
- درد و حساسیت سینه‌ها یا بزرگ شدن سینه‌ها
- نازک شدن موها یا طاسی را نام برد.
ناباروری در زنان با منشاء اختلالات هورمونی
1- سندروم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS
در این سندروم تعداد فولیکول‌های زیادی در تخمدان وجود دارند ولی به علت عدم بالانس هورمونی، تخمک‌گذاری‌های منظم ماهانه اتفاق نمی‌افتد. که خود می‌تواند علتی برای ناباروری باشد(لینک )
2- افزایش سطح هورمون پرولاکتین
پرولاکتین به عنوان هورمون شیردهی شناخته شده است. بنابراین سطح پرولاکتین در خانم‌های غیر باردار و شیرده باید طبیعی و پایین باشد.
بالا بودن پرولاکتین می‌تواند باعث نامنظمی تخمک‌گذاری یا عدم تخمک گذاری و در پی آن بی‌نظمی‌های پریودی شود.
این هورمون در مقادیر مختلفی درون بدن زنان و مردان وجود دارد و به تولید اسپرم مردان کمک می‌کند.
ناباروری موقت ناشی از سطوح بالای پرولاکتین، معمولاً با داروهایی مانند کابرگولین و بروموکریپتین قابل درمان است. اما به محض وقوع بارداری باید مصرف آن‌ها را متوقف نمود!
3- کم کاری تیروئید یا هایپوتیروئیدی
کم‌کاری تیروئید یکی دیگر از علل ناباروری خانم‌ها در نظر گرفته می‌شود.
کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید می‌تواند منجر به بی‌نظمی‌های قاعدگی و چرخه‌های بدون تخمک گذاری شود.
هم‌چنین خانم‌هایی که به اختلال هورمون تیروئید مبتلا هستند، تمایل کمتری به رابطه جنسی دارند. در نتیجه باروری و حاملگی در آنان کمتر اتفاق می‌افتد.
مشکلات هورمونی در ناباروری مردان
دلایل ناباروری مردان که ناشی از مشکلات هورمونی هستند عبارتند از:
- اختلال در تولید هورمون لوتئینی
- کمبود تستوسترون
- افزایش سطح هورمون پرولاکتین: افزایش این هورمون باعث کاهش تولید اسپرم‌ها، میل جنسی یا ناتوانی جنسی می‌شود.
- پرکاری غده تیرویید
- کم کاری غده تیرویید: باعث کیفیت پایین اسپرم‌ها، تضعیف عملکرد بیضه و مختل‌شدن میل جنسی شده.
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال: منجر به تعداد کم و تحرک پایین اسپرم‌ها، افزایش تعداد اسپرم‌های نابالغ خواهد شد.
نقش هورمون آنتی مولرین
یکی از هورمون‌های مؤثر بر قدرت باروری، هورمون آنتی مولرین است.
هرچه تعداد تخمک‌های درون تخمدان بیشتر باشد، سطوح هورمون آنتی مولرین در خون بیشتر است. از آنجایی که قدرت باروری زنان را با تعداد تخمک‌های موجود در تخمدان می‌سنجند می‌توان با انجام آزمایش خون AMH، میزان ذخیره تخمدان را تعیین کرد و شانس بارداری را در زنان تخمین زد.
علل و دلایل اختلالات هورمونی
- رژیم غذایی نامناسب
عدم دریافت مواد مغذی کافی در بدن، باعث جلوگیری از فراهم‌شدن شرایط مناسب برای ترشح هورمون‌ها و در نتیجه اختلال هورمونی می‌شود.
- عوامل استرس زا
استرس از عوامل برهم‌زننده تعادل هورمون‌ها است که ادامه‌یافتن آن برای مدتی طولانی، عملکرد غدد فوق کلیوی (محل تولید هورمون‌های ضد استرس) را نیز مختل می‌کند.
- اثرات دارویی
مصرف داروهایی همچون قرص ضدبارداری یا دوره‌های هورمون درمانی، از دیگر علل برهم‌زننده تعادل هورمونی بدن می‌باشد. هم‌چنین برخی مسکن‌ها، محرک‌هایی مانند کافئین، مواد شیمیایی نظیر آفت‌کش‌ها، تنفس هوای ناسالم و … نیز باعث احتلالات هورمونی بدن می‌شود.
- بارداری و زایمان
بارداری و زایمان جزو اصلی‌ترین عوامل تغییرات هورمونی شدید بدن محسوب می‌شود. در برخی بانوان طی دوران حاملگی یا پس از زایمان می‌توان مشکلاتی ناشی از اختلالات هورمونی بدن را مشاهده نمود.
- یائسگی زودرس
وقوع یائسگی زودرس نیز با اتمام فرآیند قاعدگی در زنان، به عدم تعادل هورمون‌های بدن منجر می‌شود.
اگرچه ناباروری زنان و مردان ممکن است بخاطر علل مختلفی همچون مشکلات ارثی و ژنتیکی، بیماری‌ها، آسیب‌های فیزیکی، جراحی و درمان‌های گوناگون رخ دهد. اما اختلالات هورمونی و عدم تعادل هورمون‌ها جزو علل بسیار شایع نازایی به حساب می‌آید.
با پیشرفت پزشکی بسیاری از مشکلات هورمونی با گذراندن دوره‌های درمانی قابل درمان است و قدرت باروری زن و مرد را تا حدودی افزایش می‌دهد.
